- This topic has 12 replies, 5 voices, and was last updated 10 years, 7 months ago by
.
Co mówią wieki….Nazwa miasta wywodzi się ze średniowiecza, kiedy to zwało się po łacinie Novo Castro, czyli Nowy Gród, przypuszczalnie w opozycji do pobliskiego Starogardu lub jako wyraz założenia nowego grodu w miejsce wcześniejszego. Pierwsze ślady stałego osadnictwa pochodzą z okresu neolitu. W okresie rzymskim istniała tu przeprawa wiślana obok szlaku Bursztynowego. To korzystne położenie komunikacyjno-handlowe przez wieki stymulowało rozwój osady i miasta, aż do 1851roku, kiedy to ominęła Nowe linia kolejowa. Przypuszczalnie pierwsze grodzisko nowskie znajdowało się w końcu 1 tysiąclecia n.e. na tzw. Garbuzach. Upadło ono wraz z podbojem Pomorza przez Piastów. Po podziale dzielnicowym Pomorza odzyskiwać zaczęło swą autonomię i w 2 połowie XII w założono tu nowy gród. Po raz pierwszy występuje on w źródłach pisanych z 1266 roku jako miejsce śmierci księcia Świętopełka i późniejszej potyczki z Krzyżakami. W 1277roku Nowe stało się udokumentowaną siedzibą kasztelani, w 5 lat później osadzono tu pierwszych na nie krzyżackim Pomorzu franciszkanów. Świadczy to o tym, że osada miała już wówczas wyraźnie miejski, lecz przed lokacyjny charakter. W okresie rządów czeskich Nowe, jako miasto prywatne, oddane zostało Piotrowi Święcy. On to wraz z rodziną nadał w nim w 1302 roku dziedziczne wójtostwo Walterowi Grzeli, co niektórzy historycy uznają za pierwszy na Pomorzu pisany akt lokacyjny na prawie polskim. Konflikt lenny Święców z Łokietkiem wkrótce zmienił losy Pomorza. Przyzwany, bowiem przez władcę na pomoc Zakon zajął je dla siebie. Po krwawej obronie padł także nowski kasztel, miasto przestało się rozwijać. Nowy impuls dała mu dopiero krzyżacka lokacja na prawie chełmińskim, dokonana przez WMDusemera w 1350 roku. Nowe miasto nowskie powstało w większości w oparciu o pomorską jeszcze owalnicę. Wszystkie jego ważne obiekty uzyskały w 2 połowie XIV w. Kamienną i ceglaną formę, zachowując swą lokalizację. Władzę w mieście sprawował mocno zniemczony patrycjat, większość ludności jednak była polska. Przejawem tej polskości było wstąpienie Nowego do powstającego Związku Pruskiego. Czołową rolę odgrywał w nim Jan z Jani, rycerz z ziemi nowskiej. Był on jednym z inicjatorów konfederacji, która odbiła Nowe z rąk Krzyżaków w początkach 1454 roku. Sierpniową nocą 1458 roku niemiecka ludność wpuściła na powrót siły zakonne. Nowe odzyskano 2 lutego 1465roku, po 6-miesięcznym oblężeniu jako ostatnią z nadwiślańskich twierdz Zakonu. Obsadzono je wówczas załogą pod dowództwem Jana Jasieńskiego, starosty nowskiego. Urząd ten pozostawał w tym rodzie do 1512 roku, kiedy to na 123 lata przejęli go Werdenowie. Po nich funkcje te pełnili głównie przedstawiciele rodów Butlerów i Zboińskich. Ostatnim starostą nowskim był przyjaciel króla Stanisława, Andrzej Moszczeński. XVI wiek to okres bujnego rozwoju miasta, opartego głównie o handel wiślany. Sławni też byli nowscy piwowarzy. Naterenie doliny Wisły osiedlać się zaczęli uciekający przed prześladowaniami religijnymi holenderscy Mennonici, którzy ją zagospodarowali. Dwa kolejne wieki to okres zastoju i coraz bardziej pogłębiającego się upadku miasta. Wpłynęły na to wojny szwedzkie i towarzyszące im grabieże, pożogi i zarazy. Nie bez wpływu na gospodarkę Nowego pozostało także monopolizowanie przez Gdańsk handlu wiślanego. Po upadku Konfederacji Pomorskie miasto w 1770 roku zajęli Rosjanie, potem zaś Prusacy. Wkrótce też w wyniku I rozbioru Polski stało się ono częścią Prus. Okresem manifestacji polskości Nowego był Kulturkampf. Powstały tu wówczas liczne organizacje kulturalne i gospodarcze, jak Czytelnia Publiczna czy Bank Ludowy. Po I wojnie światowej 25 lutego 1920 roku, miasto stało się częścią II RP. W okresie tym okrzepła jego nowa gospodarcza specyfikacja – meblarstwo. Nowe zajęły wojska niemieckie 3 września 1939 roku stało się ono częścią III Rzeszą. Był to okres szczególnej eksterminacji polskiej inteligencji i ludności pochodzenia żydowskiego. Ok. 1943 roku w okolicznych lasach nasilała się też działalność partyzancka podporządkowana Gryfowi Pomorskiemu a potem Armii Krajowej. 19 lutego 1945 roku do Nowego weszły jednostki 2 Radzieckiej Armii Uderzeniowej. Nowa władza dokonała eksterminacji nazbyt patriotycznie aktywnych Polaków. Po wojnie miasto odbudowano i rozbudowano.
opracował:Wojciech Kościński To też historia…stare cmentarze w NowemKażdy naród ma swoją historię! nasza jest między innymi zapisana na cmentarzach w Nowem.Zapomniane są to już miejsca pochówku naszych przodków.Jednym ze starych cmentarzy w Nowem był czynny do 1904r.cmentarz przy CPNie.Najstarszym grobowcem w tym miejscu był pomnik pochowanego w 1847 roku ewangelika Detlafa.Cmentarz ten liczył ok.300 lat. Drugi późniejszy ewangelicki cmentarz mieścił się na górce naprzeciw policji. Na cmentarzu tym była piękna kaplica barokowa wybudowana ok.1900 roku.Cmentarz miał piękne nagrobki i ogrodzenie.Opiekunem tego cmentarza był ogrodnik Niemiec Wollenweber.Do roku 1945 cmentarz był w idealnym stanie.Ok. roku 1948 za władz komunistycznych cmentarz uległ dewastacji a kaplica rozebrana i sprzedana na części do budowy domu. Na tym cmentarzu byli chowani Niemcy,Jednym z ostatnich tam pochowanych Niemców był bogaty rzemieślnik Gererd Hunsdorf.Kolejnym miejscem pochówku jest krypta przy kościele pofranciszkańskim.Tu są pochowani zamożni i zasłużeni mieszkańcy Nowego i okolicy.Zniszczenia bezpowrotnie dokonano w latach 70-tych. Miała podobno powstać tu kotłownia i dom kultury!Następnym miejscem pochówku był mały cmentarz freimauerów – wolnomyślicieli który znajdował się za majątkiem starej cegielni w Nowem. Liczył ok.150 – 200 grobów. Następny cmentarz założony został przez wojska francuskie w lesie nowskim ( tzw.Fryta)w roku 1845.Epidemia cholery dziesiątkowała wielu mieszkańców Nowego i tam chowano ciała.Spoczywa w lesie ok.700 ofiar.W 1945 roku powstał cmentarz radziecki na miejscu parku Piłsudskiego. Są tu zbiorowe mogiły wszystkich żołnierzy radzieckich którzy zginęli w czasie wojny w Nowem i okolicy. Jest też cmentarz naszych żołnierzy Wojska Polskiego.Zmarli oni w szpitalu polowym znajdującym się w naszej szkole. Kolejnym cmentarzem jest pagórek na Garbuzach. Byli tam pochowani mieszkańcy Gminy Żydowskiej. Synagoga mieściła się na rogu ul Garbuzy.Stary nasz cmentarz to cała historia Nowego.W roku 1957 miasto wydało nakaz pochówku na tym cmentarzu…. ale o tym cmentarzu napiszę osobno..
Gdzie gaśnie pamięć ludzka – dalej mówią kamienie…Stary cmentarz…
To miejsce pamięci – tu jest nasza lokalna i zapomniana historia.Stary zaniedbany cmentarz zniszczony przez czas i zapomniany przez wszystkich .Trudno określić liczbę tu pochowanych. Spoczywają tu szczątki tych którzy żyli i pracowali w naszym mieście w ubiegłym stuleciu i początkiem XX wieku.Niektórzy z nich pozostawili po sobie bogatą spuściznę.Jedną z takich postaci była Aleksandra Kurkowa z Nowego.Siostra księdza Wiśniewskiego,fundatorka trzech dzwonów,obrazu św. Mikołaja i wiele innych rzeczy i przedmiotów.Jej szczątki spoczywają na terenie starego cmentarza. Tu spoczywa też ks.proboszcz Beniamin który pracował w naszej parafii od 29.XI 1866 do 21.05.1888r. Jest też tu pochowany ojciec naszego Biskupa Leona Rednera urodzonego w Nowem w rodzinie nauczycieli: Wojciecha i Fryderyki Stock( dziadek Biskupa nazywał się Mówiński) Ojciec Biskupa Wojciech był nauczycielem w nowskiej szkole.Został pochowany przy kaplicy św.Jerzego.Bracia Biskupa Leon i Jan w 1890 r. ufundowali w kościele farnym okno po prawej stronie głównego ołtarza.Starszy brat Leon był malarzem w Pelplinie.Biskup Leon Redner wizytował naszą parafię nowską w maju 1888r.Jest też tu pochowany ks. Muszyński który był w naszej parafii w latach 1881 – 1912. Stoi też na starym cmentarzu Boża Męka zbudowana w XIX wieku, w środku były dwie rzeźby,do dziś przetrwała jedna.Poświęcona Boża Męka przez biskupa Kowalskiego w 1947r. a ufundowali ją nowscy piekarze:p.Otrębski,Szczukowski,Wyżlic,Bartoszewski.Jest bardzo widoczna ale niezauważona przez nikogo… Tu spoczywają prochy naszych przodków ,cmentarz jest miejscem oazy i ciszy i całkowitą dewastacją starych nagrobków.Stary, zaniedbany, niszczony przez czas i ludzi,zapomniany…Czas najwyższy upamiętnić to miejsce , tych ludzi, ich szczątków,chociażby symbolicznie poprzez obelisk albo tablicę pamiątkową za kapliczką! W chwili obecnej cmentarz przedstawia żałosny widok…
- You must be logged in to reply to this topic.
